Specyficzny, wyróżniający ubiór, dziwne obcięte lub pofarbowane włosy to obraz wielu nastolatków, który może szokować, śmieszyć, złościć czy przerażać (zwłaszcza jeśli dotyczy mojego dorastającego dziecka). Do tego „cięty język”, zawsze jeszcze jedno „ale” i potrzeba postawienia na swoim. Okres adolescencji obejmuje zmiany psychologiczne i rozwojowe zachodzące miedzy 11 a 22 rokiem życia. W tym czasie trwa reorganizacja psychiki, której celem jest przystosowanie się do fizjologicznych i anatomicznych zmian towarzyszących dojrzewaniu. W tym okresie znaczące i szybko postępujące zmiany biologiczne powodują wzrost intensywności i naporu impulsów popędowych, tj. seksualnych jak i agresywnych. Zrozumienie tego, z czym wewnętrznie mierzą się nastolatki pokazuje, że ich „dziwaczne” zachowania, decyzje i postawy mają swój sens. Co nie oznacza, że nie powodują wśród najbliższego otoczenia napięć, obaw, bezradności czy złości.

W okresie dorastania nie ma takiej dziedziny życia, której nie dotykają zmiany. Ten skok rozwojowy zapoczątkowany zmianami fizycznymi wymaga zmierzenia się z zupełnie nowymi wyzwaniami i zupełnie nowym sobą. Niesie sukcesy i większą samodzielność ale również nieuniknione porażki i rozczarowania. Zmiany fizyczne zachodzące w ciele dziewcząt i chłopców (w skutek działania hormonów) wymuszają natychmiastową relacje psychiki na adaptację się do nich. Zmiany w ciele są zmianami, nad którymi nie ma kontroli. Powodują to, że obraz ciała zostaje zaburzony i musi ulec modyfikacji. Często budzi to niezrozumienie, zawstydzenie, lęk, zachwiewa samooceną, daje bóle somatyczne, bywa rozczarowaniem, obawą przed odrzuceniem przez rówieśników.

Według Lisy Damour okres dorastania niesie ze sobą kilka głównych wyzwań :
– rozstanie z dzieciństwem
– znalezienie sobie miejsca w wśród ludzi z poza rodziny
– okiełznanie silnych i zmiennych emocji – zmagania z władzą rodziców
– planowanie przyszłości
– wejście w świat miłości- przejęcie odpowiedzialności za siebie i troski o swoje ciało i bezpieczeństwo.

Dorastanie tak naprawdę oznacza rozstanie z dotychczasowym życiem. Rozstanie z dzieciństwem jest z jednej strony pewnym „wyzwoleniem”, deklaratywnym pragnieniem każdego nastolatka ale odbywa się na cudzych ( czyli rodziców) warunkach. Warunki te oczywiście mają za zadanie dać pomoc a są odbiera jako przeszkody na drodze do szczęścia i spełnienia. Jest to czas oddzielania się od rodziców, który przebiega w porządku zamachu na ich autorytet, braku szacunku, nieposłuszeństwa, dezorganizacji życia codziennego, szarpaniny, konieczności argumentacji w sprawach wydawałoby się bezdyskusyjnych. Można powiedzieć, że nastolatki zachowują się tak gdy: czegoś chcą, czegoś nie chcą lub same nie wiedzą czego chcą i o co im właściwie chodzi.

Jest dla wielu rodziców doświadczenie silne i przykre. Stawia w osłupienie, że z jednej strony takie już „rozumne” i duże dziecko zachowuje się jak rozkapryszony dwulatek. Rozwojowo, okres nastoletni jest czasem kiedy młody człowiek jest bardzo skupiony na sobie i swoich potrzebach. Można uznać, że nastolatki czasowo bywają pozbawione empatii lub mają chwilową ograniczoną możliwość wczucia się w czyjąś perspektywę. Wszystko to czego doświadczają, jak się zachowują i jaki jest odzew ze strony innych ludzi ma dać odpowiedź na pytanie – kim jestem? Ma pozwolić odseparować się od rodziców. Dać szansę na samodzielne i odpowiedzialne wyście w świat z możliwością powrotu do rodziców, gdy same tego potrzebują. Proces odnajdywania się w sobie, potrzeba niezależności, sprawia, że nastolatki wyraźnie (czasem można powiedzieć karykaturalnie) manifestują swoją niezależność lub sprawdzają granice. Sprawdzian ten ma dać odpowiedź na pytanie, na ile sobie mogę pozwolić, jakie reakcje i jak działają na mich rodziców?

Nastolatki walczą o swoje i bardzo tego potrzebują. Nie oznacza to oczywiście, że wszystko ma w ich życiu odbyć się według zaplanowanego przez nich porządku. Dzieci w tym okresie potrzebują rodziców, którzy pokażą im, co wolno, czego nie i z jakich powodów. Jeśli takich granic brakuje dzieci tak długo będą je przesuwać, aż znajdą reakcję ze strony otoczenia. Nastolatki – pomimo prowokacyjnego zachowania, wyszarpywania się spod opiekuńczych ramion rodziców potrzebują: poczucia przynależności do swojej rodziny, sprawiedliwego traktowania, stanowczości w ważnych sprawach, poszanowania intymności i dyskrecji. Nie jest im obojętna ocena, bliskość i pomoc ze strony rodziców.

mgr Patrycja Sławińska
Psychoterapeutka
Stowarzyszenie Psychoterapii PoRozumienie
Kielce, maj 2021 r.