Psychoterapia to oddziaływanie mające na celu leczenie zaburzeń psychicznych, pokonywanie własnych trudności (np. w relacjach z innymi), poprawę funkcjonowania na różnych polach czy w końcu rozwój osobisty. Główną metodą w niej jest rozmowa, choć istnieje dużo innych technik, w oparciu o która dąży się w psychoterapii do osiągnięcia zakładanego efektu.

Plan i forma pomocy a także stosowane techniki zależą w dużej mierze od nurtu psychoterapeutycznego, w jakim kształcił się i pracuje pomagający. To, że nie każda psychoterapia wygląda tak samo związane jest z faktem, że psychologia, jak każda dziedzina wiedzy ewoluuje. Odmienne sposoby patrzenia na genezę, mechanizmy podtrzymujące czy w końcu na wychodzenie z zaburzeń to właśnie kwestia tzw. nurtu psychoterapeutycznego. Obecnie najpowszechniej stosowane w Polsce są psychoterapia humanistyczna (egzystencjalna), poznawczo-behawioralna i psychodynamiczna.

-psychoterapia humanistyczna – uznaje, że źródłem problemów są niezaspokojone w procesie rozwoju ważne potrzeby człowieka: akceptacji, samorealizacji, autonomii. Podkreśla efektywność i niepowtarzalność każdej jednostki, jako zdolnej do twórczego i dobrego przeżywania życia. Na jej założeniach opierają się między innymi psychoterapia Gestalt czy psychoterapia w ujęciu Rogersa.

-psychoterapia poznawczo-behawioralna – opiera się na dostrzeganiu powiązań pomiędzy myślami a emocjami i zachowaniami człowieka. Zwraca uwagę na nawykowe, zautomatyzowane reakcje, które ukształtowały się w procesie uczenia i są źródłem różnych trudności i złego samopoczucia. Poprzez zadania domowe zachęca do pracy własnej pacjenta pomiędzy sesjami terapeutycznymi. W zależności od trudności, z jakimi zmaga się pacjent, przyjmuje formę krótkoterminową (np. w przypadku fobii) lub długoterminową (gdy z podstawowym zaburzeniem współistnieje np. zaburzenie osobowości).

-psychoterapia psychodynamiczna – wywodzi się z psychoanalizy Zygmunta Freuda i koncentruje się na nieprzepracowanych wewnętrznych konfliktach pacjenta. Zwraca dużą uwagę na dzieciństwo, jako okres w którym pojawiają się niekonstruktywne sposoby reagowania na trudności i koncentruje na zmianie dotychczasowych mechanizmów obronnych (takich jak wyparcie, projekcja, sublimacja) na dojrzalsze. Nastawiona jest na dłuższą, nawet kilkuletnią regularną pracę z pacjentem.

Poza nurtem, w jakim pracuje dany terapeuta, ważnym zagadnieniem jest forma otrzymywanej pomocy. Najczęściej oferowana i poszukiwana jest psychoterapia indywidualna. Są to sesje, w których uczestniczą jedynie pacjent i psychoterapeuta. Ta forma pomocy stosowana jest przy leczeniu wszystkich zaburzeń. Zazwyczaj spotkania odbywają się raz w tygodniu i trwają od 45 minut do godziny. Zaletą psychoterapii indywidualnej jest możliwość omawiania własnych trudności w relacji jeden do jednego, co jest bezpieczne i komfortowe, gdyż poza terapeutą nikt nie ma dostępu do omawianych przez pacjenta trudności

Psychoterapia grupowa to spotkania, w których pacjent stawia czoła swoim problemom w obecności terapeuty (lub kilku terapeutów) oraz grupy współuczestników. Terapie takie najczęściej dedykowane są osobom z tym samym rodzajem trudności czy diagnozą, np. grupa dla osób uzależnionych od alkoholu, grupa dla chorych na zaburzenia depresyjno-lękowe, grupa dla młodzieży z zaburzeniami zachowania. Grupy pracują zwykle raz w tygodniu, długość spotkania to ok. 1,5-3 godzin. Zaletą grup terapeutycznych jest możliwość pracy z osobami przeżywającymi podobne trudności, poznania ich sposobów radzenia sobie, otrzymania wsparcia od tych, z którymi dzieli pacjenta wspólnota doświadczeń. O bezpieczeństwo takiego kontaktu dbają sami uczestnicy grupy jak i prowadzący ją terapeuci.

Psychoterapia par/rodzinna – zakłada uczestnictwo w spotkaniach pary (małżeńskiej lub nie) lub całej rodziny. Najczęściej proponowana jest związkom przeżywającym kryzys w relacji, rodzinom w którym choroba (np. anoreksja, zaburzenia zachowania u dziecka) jednego z członków wpływa na funkcjonowanie całego systemu. Prowadzi ją jeden lub para terapeutów, spotkania zwykle odbywają się raz na dwa tygodnie. Zaletą tej formy kontaktu jest możliwość dialogu i zrozumienia perspektywy bliskich osób oraz wspólne wypracowywanie rozwiązań.

Anna Scelina-Szczypka
psycholog, psychoterapeuta
Kielce, grudzień 2020 r.